1.3.      Aard van de inhoud van de informatiebron

Voor informatie die is opgenomen in databases of andere goed doorzoekbare systemen, is ook een indeling mogelijk op basis van de aard van de daarin opgenomen informatie. De specifieke vorm en de structuur van de gegevens in die databases bepalen namelijk voor een belangrijk deel de zoekmogelijkheden en de zoekmethoden die je kunt toepassen. Dit leidt tot een indeling in databases met bibliografische informatie, met full-text informatie en met feitelijke gegevens. Gezien de aard van deze indelingskarakteristiek, worden hierbij systemen uitgesloten waarin informatie toegankelijk wordt gemaakt via lijstjes hyperlinks in navigeerbare systematische indelingen. Daardoor passen niet alle in de twee andere indelingen genoemde soorten informatie (bronnen) in deze driedeling.

1.3.1. Bibliografische databases

Dit zijn databases met informatie die vrijwel altijd behoort tot de categorie secundaire informatiebronnen (zie 1.2.2), maar die niet die hele categorie omvat. In bibliografische databases wordt informatie over diverse soorten primaire publicaties verzameld en doorzoekbaar gemaakt. Daarbij kan hetzij een specifiek inhoudelijk thema, hetzij een bepaald type primaire documenten, hetzij een bepaalde fysieke collectie als verzamelcriterium zijn genomen.
Voorbeelden van dergelijke bibliografische databases zijn onder meer:

• bibliotheekcatalogi (zie bijvoorbeeld de overkoepelende catalogus van 10.000den Amerikaanse en Europese bibliotheken onder de naam Worldcat op http://www.worldcat.org/)
• de database ERIC (artikelen en rapporten op het gebied van onderwijs en opvoedkunde; op internet vrij toegankelijk op http://www.eric.ed.gov/),
• de database Medline (artikelen op het brede terrein van geneeskunde en gezondheid; op internet vrij toegankelijk onder de naam PubMed op http://www.ncbi.nlm.nih.gov/PubMed/),
• de database LISTA (artikelen op het terrein van bibliotheek en informatiewetenschap; op internet vrij toegankelijk op http://www.libraryresearch.com/ )
• MD Info (artikelen en berichten over zakelijke en consumentenmarkten; alleen tegen betaald abonnement toegankelijk op http://www.mdinfo.nu/ - veel grote mediatheken en bibliotheken hebben zo'n abonnement),
• Picarta (bij Nederlandse bibliotheken beschikbare boeken en tijdschriftartikelen; alleen tegen betaald abonnement toegankelijk op http://picarta.nl/ de meeste grote mediatheken en bibliotheken hebben zo'n abonnement).
• zie ook de voorbeelden van Pubmed en PsycInfo in 1.2.4.

In dit soort databases kan meestal gezocht worden op trefwoorden, op woorden uit titels en samenvattingen van de oorspronkelijke publicatie (dat laatste ontbreekt meestal in bibliotheekcatalogi), op auteursnamen en op diverse formele kenmerken van de oorspronkelijke publicatie, zoals taal, jaar van uitgave e.d. Hoewel de databases niet de volledige inhoud van de oorspronkelijke artikelen bevatten, zijn er wel steeds meer systemen waarmee direct kan worden doorgelinkt naar elders beschikbare digitale versies van die volledige teksten, zogenaamde reference linking. De toegang tot die volledige teksten is meestal voorbehouden aan gebruikers/organisaties die daarvoor een licentie of abonnement hebben, of tegen betlaing van niet onaanzienlijke bedragen per artikel.

1.3.2. Full-text databases

Dit zijn databases met informatie die vrijwel altijd tot de categorie primaire informatiebronnen behoort, maar die zeker niet die hele categorie omvat. Het zijn databases waarin volledige publicaties zijn verzameld en doorzoekbaar gemaakt, die veelal afkomstig zijn uit meer gelijksoortige primaire bronnen. Deze primaire bronnen beperken zich meestal tot artikelen uit kranten, tijdschriften en andere periodiek verschijnende publicaties. Daarbij kunnen onder meer de volgende verzamelcriteria gehanteerd zijn: een inhoudelijk thema (bijvoorbeeld bedrijfseconomisch nieuws of biomedische wetenschappelijke artikelen), een bepaald type bronnen (bijvoorbeeld Nederlandse krantenartikelen) of de uitgaven van een bepaalde uitgever (bijvoorbeeld de inhoud van meer dan 1500 wetenschappelijke tijdschriften van Elsevier Science). Daarnaast zijn er ook full-text databases met de volledige inhoud van (vak-) encyclopedieën, leerboeken, rapporten, wetteksten en dergelijke.

Enkele voorbeelden van dergelijke full-text databases/zoekmachines:

• Google Scholar (full-text van wetenschappelijke tijdschriftartikelen, aangevuld met gegevens uit bibliografische databases - http://scholar.google.com/), 
• Scirus (full-text van wetenschappelijke tijdschriftartikelen van vooral ElsevierScience en van wetenschappelijke websites, aangevuld met gegevens uit bibliografische databases - http://scirus.com/).
• LexisNexis Newsportal (artikelen uit landelijke en regionale dagbladen - betaald abonnement),
• SDU OpMaat (Nederlandse wet- en regelgeving, jurisprudentie en officiële publicaties - betaald abonnement http://opmaat.sdu.nl/),
• Ebsco Business Source Elite (artikelen uit vaktijdschriften met zakelijke informatie - betaald abonnement),
• E-LIS: E-prints in Library and Information Science (volledige artikelen op het terrein van bibliotheek en informatiewetenschap; vrij toegankelijk op http://eprints.rclis.org/),
• Vier-eeuwen-kranten (gedigitaliseerde Nederlandse kranten van voor 1940 - vrij toegankelijk op http://kranten.kb.nl/).

Het doel van dit soort databases kan vaak tweeledig zijn:

• Het bieden van een zo groot mogelijk aantal zoekingangen door alle woorden in de tekst doorzoekbaar te maken, zodat informatie op zeer gedetailleerd niveau terug te vinden is. De presentatie van de gevonden tekst is vaak in eenvoudige opmaak, niet zoals het er in een overeenkomstige papieren verschijningsvorm uitzag, en zonder illustraties. Een voorbeeld hiervan is LexisNexis Newsportal.
• Het bieden van digitale documentlevering, waarbij wordt gestreefd naar een optimale digitale uiterlijke verschijningsvorm. Dat kan bijvoorbeeld inhouden dat de publicaties in PDF-formaat als exacte copie van een papieren uitgave beschikbaar zijn. Ook wordt vaak een bladerfunctie aangeboden, op basis van de inhoudsopgave van dat papieren product. Databases of systemen die digitale documentlevering als primair doel hebben, bieden niet in alle gevallen een zoekfunctie op alle woorden uit de teksten.

In steeds meer full-text systemen worden tegenwoordig deze beide doelen gelijktijdig nagestreefd.

De bovengegeven voorbeelden bieden weliswaar primaire informatie, maar wel al geaggregeerd, dat wil zeggen dat het materiaal is verkregen van de uitgevers of aanbieders van afzonderlijke primaire bronnen. In dit soort systemen kan meestal alleen gezocht worden op woorden zoals die in de volledige tekst van de artikelen zelf voorkomen. In sommige gevallen ook specifiek op woorden uit titels of koppen en op auteursnamen. Slechts in uitzonderlijke gevallen ook op toegekende trefwoorden. In zekere zin kunnen ook de grote zoekmachines op internet tot deze categorie worden gerekend. Zij doorzoeken immers ook volledige teksten en bieden directe links naar de betreffende documenten (webpagina’s, PDFdocumenten en dergelijke). Zie hiervoor ook paragraaf 1.4.

1.3.3. Bestanden met feitelijke gegevens

Dit zijn databases waarvan de inhoud niet uit tekstdocumenten bestaat, maar uit gestructureerd opgeslagen en gepresenteerde feitelijke gegevens. Het merendeel van deze informatie zal in principe als secundair moeten worden aangemerkt. Het is in de meeste gevallen geaggregeerde, gestandaardiseerde en vaak ook geëvalueerde en op betrouwbaarheid beoordeelde informatie die is ontleend aan andere, soms heel diverse, meestal primaire bronnen. Wat voor soort bronnen dat zijn, is afhankelijk van de aard van de opgenomen gegevens. Gegevens in een bestand met bedrijfsgegevens kunnen gebaseerd zijn op bij bedrijven opgevraagde jaarverslagen, op gegevens op de websites van bedrijven of op gegevens die een bedrijf op grond van wettelijke voorschriften bij een overheidsorganisatie heeft ingediend of heeft openbaar gemaakt. Gegevens in een materiaalkundig bestand zullen vaak gebaseerd zijn op resultaten van wetenschappelijk onderzoek dat oorspronkelijk is gepubliceerd in artikelen en congresverslagen of in afzonderlijk uitgegeven tabellenboeken.

Enkele voorbeelden:

• CBS Statline (statistische gegevens over Nederland - http://statline.cbs.nl/statweb/)
• Euromonitor (markt- en economische informatie per land, bedrijfsinformatie etc. - betaald abonnement),
• Reach (bedrijfsgegevens van Nederlandse bedrijven - betaald abonnement),
• Dun & Bradstreet European Financial Records (betaald abonnement),
• Beilstein Facts (fysische en chemische gegevens van organisch chemische stoffen - betaald abonnement),
• Hazardous Substances Databank (toxicologische gegevens - onderdeel van Toxnet: http://toxnet.nlm.nih.gov/),
• Wieowie (personen - vooral uit social media: http://wieowie.nl/).

Voor het zoeken in dit soort systemen en bij het presenteren van gevonden gegevens wordt vaak gebruik gemaakt van de sterk gestructureerde vorm van de beschikbare gegevens. Je kunt het vaak beschouwen als een soort spreadsheets. Vaak kunnen gegevens ook rechtstreeks in een spreadsheetprogramma gedownload worden.